Co łączy ojca Rafała Kalinowskiego z Żydem Baruchem Thiebergiem i byłym wiceburmistrzem Wadowic Sewerynem Kurowskim? W 150 rocznicę Powstania Styczniowego warto przypomnieć, że nasze miasto stało się dla nich domem, gdzie być może odnaleźli swoją Polskę.
Nie musieli się wstydzić polskości
Co łączy ojca Rafała Kalinowskiego z Żydem Baruchem Thiebergiem i byłym wiceburmistrzem Wadowic Sewerynem Kurowskim? Gdyby zadać to pytanie podczas zwykłej lekcji historii, pewnie trudno byłoby uzyskać prostą odpowiedź.
Ale faktem jest, że te trzy postacie w jakimś stopniu odcisnęły swój ślad w dziejach Wadowic i mają swoje trwałe miejsce na kartach XIX- wiecznych archiwów miasta.
W styczniu cała Polska szykuje się do obchodów święta 150. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego (1863-1864). Warto przypomnieć przy tej okazji, że co prawda Wadowice będące w 1863 roku częścią zaboru austriackiego z powstaniem niewiele miały wspólnego, ale gdyby nie ten niepodległościowy zryw przeciwko caratowi rosyjskiemu, do Wadowic pewnie nigdy nie trafiliby powstańcy jak właśnie ojciec Rafał Kalinowski, Baruch Thieberg, czy Seweryn Kurowski. 
Tych trzech miało potem duży wpływ na to, co się działo w naszym mieście. Ale byli też inni, dla których galicyjskie miasteczko, w którym mieszkało 3800 mieszkańców, stało się swoistą ziemią obiecaną, azylem dla emigrantów z zaboru rosyjskiego, w którym ponieśli powstańczą klęskę. Wadowice były dla nich miejscem codziennej pracy, stabilizacji życiowej i jednocześnie organicznego wysiłku, by zachować tę część polskości, którą udało im się po powstaniu ocalić. Tutaj zresztą w realiach autonomii galicyjskiej nie musieli się wstydzić swojej polskości, mogli ją też pielęgnować i przekazać tradycję narodową następnym pokoleniom.
Tutaj dokończyli swoich dni, ale pamięć o powstańcach styczniowych pozostała, choć dziś jej śladami są nieco zniszczone pomniki cmentarne i tablice pamiątkowe.
Przykład pierwszy. Święty
Józef Kalinowski (w późniejszym czasie jako karmelita przybrał imię zakonne Rafał) wziął udział w powstaniu styczniowym na Litwie. W roku 1863, po wybuchu powstania przeciw caratowi, jako kapitan sztabu pracował przy rozbudowie twierdzy w Brześciu nad Bugiem. Zwolnił się wówczas z wojska rosyjskiego i przyjął obowiązek ministra wojny z ramienia Rządu Narodowego w rejonie Wilna. Był jednym z ostatnich przywódców powstania na Litwie. Został aresztowany 24 marca 1864 r., a sąd carski skazał go na karę śmierci, którą dzięki staraniom rodziny zamieniono na 10 lat przymusowych prac na Syberii.
W maju 1874, po zwolnieniu z wygnania dotarł do Paryża . W 1877 wstąpił do zakonu Karmelitów Bosych w Grazu w Austrii, przyjmując imię zakonne Rafał od św. Józefa. Święcenia kapłańskie otrzymał 15 stycznia 1882.
Dziesięć lat później ten były powstaniec styczniowy osiedla się w Wadowicach, wraz kilkoma innymi zakonnikami zakłada zgromadzenie ojców karmelitów bosych i rozpoczyna budowę dużego klasztoru z cegły w trzynawowym neoromańskim kościołem, którego później będzie przeorem. Ojciec Rafał, powstaniec styczniowy Józef Kalinowski, zmarł w 1907 po 11 miesiącach choroby w klasztorze w Wadowicach. Został pochowany na cmentarzu klasztornym w Czernej, ale jego imię na stałe będzie związane z Wadowicami.
Wyniesiony na ołtarze przez papieża Jana Pawła II jest dziś jedną z tych postaci historii miasta, z której wadowiczanie są dumni.
Przykład drugi. Żyd tułacz
Baruch Thieberg osiedlił się w Wadowicach w 1867 roku. Legenda głosi, że ten barczysty, wysoki mężczyzna wjechał na wadowicki rynek dwoma wozami, na których miał spakowany cały dobytek ocalały z rodzinnego domu w kieleckim. W zaborze rosyjskim nie miał czego szukać.
Jako powstaniec styczniowy spotkał się już z prześladowaniami, skonfiskowano mu odziedziczony majątek. Większość polskich Żydów w czasie powstania styczniowego przyjęła postawę raczej obojętną, wyczekując na przechylenie się szali walk na którąś ze stron.
Ale młody wówczas Baruch Thieberg był jednym z tych, którzy uwierzyli w manifest powstańczy Rządu Narodowego z 22 stycznia. Głosił on, że "Komitet Centralny Narodowy ogłasza wszystkich synów Polski, bez różnicy wiary i rodu, pochodzenia i stanu, wolnymi i równymi obywatelami kraju".
Baruch Thieberg był pierwszym Żydem, który zamieszkał w Wadowicach. Wcześniej w mieście obowiązywał zakaz osiedlania się Żydów, wydany jeszcze przez króla Zygmunta Starego. Thieberg szukał tutaj nowego, lepszego domu. Udział w powstaniu zapewnił mu szacunek miejscowych władz. Za przykładem Thieberga poszli inni Żydzi. Tuż przed II wojną światową w 10,5 tysięcznych Wadowicach mieszkało już około 2,5 tysiąca Żydów. Thieberg był pionierem osadnictwa, które doprowadziło do powstania dużej gminy wyznaniowej z własną administracją, synagogą, łaźnią rytualną i kirkutem, którego był również współfundatorem i gdzie znajduje się jego mogiła.
Żydzi wnieśli do Wadowic własną kulturę, bogatą tradycję, a także pomysłowość i również kapitał. Dali miastu "świeżą krew", która do czasów II wojny światowej posunęła rozwój Wadowic znacznie do przodu. Kto wie, może gdyby nie Holocaust, pionier Thieberg i powstaniec styczniowy doczekałby się u nas pomnika lub nazwy jednej z ulic.
Przykład trzeci. Organicznik
Uciekinierem z Królestwa Polskiego był także pochodzący ze zubożałej szlachty Seweryn Kurowski. Młody lekarz i farmaceuta z chwilą wybuchu powstania miał 23 lata i dał się porwać powstańczemu zrywowi, zaciągając się do partyzantki.
Po upadku powstania ten inteligentny działacz frakcji "czerwonych" szukał stabilizacji życiowej w Wadowicach. Wżenił się w dobrze sytuowaną i bogatą rodzinę Zapałowiczów. Jego żoną była Jadwiga córka dr Antoniego Zapałowicza, dyrektora szpitala powszechnego w Wadowicach. Pod okiem Zapałowicza młody Seweryn zaczął pracę.
Rewolucyjne hasła zamienił na "pracę u podstaw". Był typowym przykładem pozytywistycznego "organicznika". Otworzył w Wadowicach pierwszą aptekę, z powszechnie dostępnymi lekami, w której nie leczono jedynie ziołami.
Z czasem stał się majętnym mieszczaninem. Kupił i odmurował kamienicę w centrum rynku, w której obok apteki miał gabinet lekarski. Tak się składa, że owa kamienica Kurowskiego stanie się sto lat później najbardziej znanym w świecie budynkiem z Wadowic.
Dziś w kamienicy mieści się w niej Dom Rodzinny Jana Pawła II. Jej klasycystyczną architekturę zawdzięczamy właśnie Kurowskiemu. Czy powstaniec styczniowy Seweryn Kurowski mógł choć przez chwilę przypuszczać, że w murach jego domu przyjdzie kiedyś na świat "papież słowiański", który odmieni historię swojego kraju, czyli zrobi to, czego nie udało się zrobić w 1863 roku.
Seweryn Kurowski wyróżniał się wśród ludzi swojej epoki żyjących w Wadowicach. Był człowiekiem przedsięborczym, ale również miał w sobie duże pokłady empatii i zrozumienia dla potrzeb innych. Dzięki własnej przebojowości, a może i kontaktom swojego teścia, który był wpływowym radnym, Seweryn Kurowski pełnił przez wiele lat funkcję wiceburmistrza Wadowic. W ten sposób mógł już bezpośrednio wpływać na decyzję samorządu i jego sprawy w czasach, gdy w drugiej połowie XIX wieku mamy do czynienia z dużym rozkwitem galicyjskiego miasteczka w dumną siedzibę wielkiego powiatu, gdzie powstało gimnazjum, siedziba sądu obwodowego, szpital powszechny, a w 1888 roku przejeżdża pierwszy pociąg.
Seweryn Kurowski zmarł w 1889 roku. Mogiła powstańca styczniowego znajduje się na Cmentarzu Parafialnym we wspólnym Grobowcu Rodziny Kurowskich.
Przykłady inne. Weteran Muraszko
Kto odwiedzi wadowicki Cmentarz Parafialny znajdzie na nim inne grobowce dawnych powstańców styczniowych. Mimo iż ci emigranci ułożyli sobie jakoś swoje życie w Wadowicach, to pamięć o ich udziale w powstaniu, piętno trudnej historii, pozostało w nich na zawsze, a także w świadomości ich bliskich oraz następnego pokolenia. Przy głównej alei cmentarnej znajduje się obelisk granitowy na grobie Andrzeja Marekowskiego, doktora praw, adwokata krajowego, który zmarł 22 grudnia 1908 roku w 70 roku życia.
Na tym obelisku rodzina umieściła również napis: "Uczestnik Powstania z 63 R." Było to dla nich wciąż ważne, mimo upływu niemal półwiecza powstanie wciąż tkwiło w ich świadomości.
Historycy obliczają, że w latach 1863-1864 przez powstanie przeszło 200 tysięcy uczestników. Tylko nieliczni z tych, którzy nie zginęli, po latach prześladowań układając sobie na nowo życie w rożnych miejscach trzech zaborów, a także na emigracji, doczekali czasów, gdy Polska stała się znów niepodległym krajem. Krajem, który uznał ich walkę, poświęcenie oraz oddał im należny szacunek. W 1921 roku marszałek Józef Piłsudski nakazał odnalezienie wszystkich żyjących jeszcze powstańców i ich odznaczenie. Uszyto dla nich specjalne mundury i awansowano do stopnia kapitana, przyznano krzyże Virtuti Militari.
W ówczesnym Wojsku Polskim, jak w każdej innej armii świata, obowiązywała zasada, że młodszy stopniem jako pierwszy salutuje wyższemu. Od tej zasady Piłsudski uczynił wyjątek. Wszyscy żołnierze, włącznie z nim samym, marszałkiem Polski, regulaminem zostali zobowiązani do salutowania weteranom Powstania Styczniowego.
W tamtym czasie powstańcy, schorowani i starzy, mogli liczyć na pomoc państwa, budowano dla nich specjalne domy opieki i otaczano powszechnym szacunkiem, a gdy umarli na ich pogrzebach nie mogło zabraknąć warty honorowej Wojska Polskiego. Takich czasów wolnej i dumnej z powstańców Polski doczekał Kalikst Muraszko, zmarły w 1924 roku ostatni powstaniec styczniowy z Wadowic.
Jego grób znajduje się na Cmentarzu Parafialnym w górnej jego części. Już nieco zniszczony, z tablicą kamienną, na której napis, że był uczestnikiem Powstania Styczniowego, jest już ledwo widoczny.
Pozostał pomnik. Chwała bohaterom
Na tym samym cmentarzu znajduje się także pomnik poświęcony bohaterom poległym w trakcie Powstania Listopadowego i Powstania Styczniowego. Fundacja pomnika pochodzi z czasów międzywojna. Zniszczony przez ząb czasu pomnik odnowiło w 1982 roku Towarzystwo Miłośników Ziemi Wadowickiej. Jest jedynym tego typu świadectwem poświęconym bohaterom z 1863 roku w naszym mieście.
W 150 rocznicę Powstania Styczniowego na pewno warto o nim przypomnieć tym, którzy chcieliby dziś oddać hołd powstańcom. Może dlatego jesteśmy im też winni szacunek, że trudne biografie Kalinowskiego, Thieberga, Kurowskiego, Marekowskiego i Muraszki, połączyło wspólne poszukiwanie polskiego domu właśnie w Wadowicach, a oni zaś starali się pracować między innymi dla dobra wspólnego tej naszej małej ojczyzny.
Kto wie, jakby to wszystko się potoczyło, gdyby nie Powstanie Styczniowe z 1863 roku?
Marcin Płaszczyca
NAPISZ DO NAS: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.
NAPISZ DO NAS: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.
Czytaj:
Dodaj do ulubionych
Komentarze
(8)
Redakcja serwisu Wadowice24.pl nie odpowiada za komentarze zamieszczone pod artykułami i nie utożsamia się z ich treścią. Jednocześnie podkreślamy, iż nie jest to miejsce dla poniżania mieszkańców, wierzących, w tym katolików i innych, oraz sączenia jadu przez osoby nienawidzące Wadowic i wszystkiego, co jest z naszym miastem związane. Forum jest miejscem wymiany opinii użytkowników, myśli, informacji, nawiązywania kontaktów i rodzenia się inicjatyw. Eliminowane będą wszelkie wpisy wielokrotne, zawierające wulgarne słowa i wyrażenia, groźby karalne, obrzucanie się obelgami, obrażanie forumowiczów, członków redakcji i innych osób.
Zapisz się do RSS tego komentarza
...
kovalsky komentuje +0
Kawał historii :).
Poprawcie tylko nazwisko Mariusza na trzecim zdjęciu.
Poprawcie tylko nazwisko Mariusza na trzecim zdjęciu.
Zgłoś nadużycie
Zgadzam się
...
mop1 komentuje +6
Pamietajmy o bohaterach. Oni naprawde chcieli żeby nam było lepiej.
Zgłoś nadużycie
Zgadzam się
...
dd komentuje +4
Wnuk Gostkowskiego również Aleksander jest teraz lekarzem na Śląsku.
Zgłoś nadużycie
Zgadzam się
...
K.M. komentuje +9
Baruch Thieberg przybył do Wadowic w 1864 roku (nie w 1867 r.). Wyraźnie informuje o tym "wadowicki" pinkas zikaron. Istotna dla Thieberga była również pomoc Aleksandra Gostkowskiego z Tomic.
Z poważaniem dla Czytelników
K.M.
Z poważaniem dla Czytelników
K.M.
Zgłoś nadużycie
Zgadzam się
...
kibic komentuje +15
III LIGA KOSZYKARZY
Cracovia Kraków - Skawa Wadowice 70-81 (40-21)
Cracovia Kraków - Skawa Wadowice 70-81 (40-21)
Zgłoś nadużycie
Zgadzam się
...
j23 komentuje +13
Kawał ciekawej historii. Szkoda tylko że teraz nie bierze się przykładu z tych co budowali Polskę i ,, pracowali dla dobra wspólnego tej małej ojczyzny".
Zgłoś nadużycie
Zgadzam się
...
marika komentuje +9
Kurcze. Nie wiedziałam. Wstyd, że tak mało wiemy o historii własnego miasta.
Zgłoś nadużycie
Zgadzam się
Artykuł archiwalny. Komentarze zostały zablokowane
| < Poprzednia | Następna > |
|---|